NLkantelt: 3 vragen én antwoorden om kantelaars te verbinden

Gerelateerd

Maandelijks gratis e-magazine met informatie over trends, ontwikkelingen en burgerinitiatieven

Ik schrijf momenteel het ‘Handboek oprichten en beheren van een energiecoöperatie’, omdat er veel valt te leren van deze ver gevorderde burgerinitiatieven.

Het boek wordt in juni uitgebracht via dezelfde uitgever als de boeken van Jan Rotmans. Rotmans werd bekend bij het grote publiek via een uitzending over hem in VPRO’s Tegenlicht. Via de uitgever ontstond het contact met NLkantelt en werd ik gevraagd een blog te schrijven over de eerste bijeenkomst van NLkantelt: het Lente Kantel Festival. Binnenkort verschijnt dit blog met tips om kantelaars te verbinden op de website http://www.nederlandkantelt.nl/. Als lezer van mijn blog kunt u het hier alvast bekijken.

Het Lente Kantel Festival

Op vrijdag 20 maart vond in het Prodentfabriek in Amersfoort het Lente Kantel Festival plaats Dit festival werd georganiseerd naar aanleiding van het boek ‘Verandering van tijdperk – Nederland kantelt’, geschreven door hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans.

Het boek beschrijft de beweging die volgens Rotmans gaande is waarbij Nederland de komende decennia transformeert naar een nieuwe samenleving, waarin de machtsverhoudingen radicaal zijn omgegooid. Duurzaamheid, bottom-up en de mens centraal zijn daarin kernwaarden. Het grote publiek leerde Rotmans kennen via het VPRO programma Tegenlicht dat op 22 februari een speciale uitzending over hem en enkele initiatieven maakte.

Het festival had tot doel om kennis, ervaring en inspiratie uit te wisselen tussen mensen die bezig zijn met deze transitie, of deze transitie willen ondersteunen.

Het moet echt anders, maar hoe kan ik bijdragen?

Dat het anders moet dan de manier waarop het nu gaat, is overduidelijk voor de bezoekers van het Lente Kantel Festival. Alle aanwezigen kennen een intrinsieke drive om daar een steentje aan bij te dragen. Hoe zij dat precies kunnen doen, daar zoeken de meesten naar.

Aan het begin van de dag geven bezoekers aan vooral inspiratie te komen opdoen. Inspiratie voor mogelijkheden en vooral ook de manier waarop zij hun omgeving meekrijgen in een duurzame richting.

Persoonlijke verhalen op het ‘Inspiratie podium’ laten niemand onberoerd. Bijvoorbeeld het verhaal van Joke van der Schoor. Hoe het leven van haar Indonesische moeder en het gezin van 15 kinderen waarin zij zelf opgroeide; geboren worden in Nederland, als kind verhuizen naar het meer spirituele Indonesië en daarna weer terug naar Nederland, heeft bijgedragen aan de oprichting van de zorgcoöperatie Gewoondoen in de Oude IJsselstreek. Inspirerender kan bijna niet.

Joke van der Schoor

Van inspiratie naar concrete vragen

Naarmate de dag vordert veranderen mijn gesprekken met de aanwezigen. Het opdoen van inspiratie is langzaam verschoven naar concrete vragen. Deze vragen komen in de middag duidelijk terug op het podium van Gave Dingen Doen. Hieronder een bundeling van de drie belangrijkste vragen die ik ‘s middags tegenkwam Aangevuld met mijn beschouwing en een antwoorden op deze vragen.

Vraag 1: Hoe kan ik mijn eigen bijdrage inzetten en zo van betekenis zijn?

Veel bezoekers voelen dat zij een bijdrage kunnen leveren, maar weten nog niet goed wat ze zelf te bieden hebben en wat bij hen past. Een groot deel van de aanwezigen in de middag zoekt ook naar een initiatief om actief aan bij te dragen. Daarmee willen zij de kanteling die gaande is ondersteunen.

 Antwoord: de Maatschappelijke Exchange

In de centrale hal in de Prodentfabriek bevond zich onderdeel 12: de Thematafels. Een van de organisaties die zich hier presenteerde was Kracht in Nederland. Kracht in Nederland heeft de MAEXchange ontwikkeld. Een platform dat de maatschappelijk meerwaarde van initiatieven uit de samenleving transparant maakt en investeren en participeren in die initiatieven bevordert.  Dit in samenwerking met diverse partners, omdat er nog geen instrument was dat de meerwaarde en behoeften van burgerinitiatieven inzichtelijk maakt (MAEXchange.nl).

Hoewel er hard gewerkt wordt deze database helemaal landelijk dekkend te krijgen, staat het al vol met initiatieven uit het hele land.
Per initiatief is aangegeven waar behoefte aan is. Hier zit zeker een initiatief tussen dat bij je past én je hulp goed kan gebruiken!

Behoeften

Uitsnede van een initiatief in de MAEXchange database

Ik deed een steekproef naar de behoeften van burgerinitiatieven op basis van de MAEXchange. Hier kwam het volgende piramidebeeld uit naar voren:

Behoeftenpiramide burgerinitiatieven

Vraag 2: Hoe vind ik mensen om mijn droom waar te maken?

In het boek van Jan Rotmans worden Kantelaars, Verbinders en Koplopers genoemd, die daadwerkelijk een systeeminnovatie hebben gerealiseerd. Soms lijkt het een beetje alsof zij dit alleen doen. De eenling tegen het bestaande systeem.

Echter, niets is minder waar wanneer je de interviews met hen in het boek leest. Vernieuwers hebben mensen om zich heen nodig. Mensen die deuren kunnen openen, mensen die kritisch meedenken en mensen met passie die werk willen verzetten. De bezoekers van het Lente Kantel Festival lijken vooral tot deze groepen te behoren.

 Antwoord: neem de de tip van bezoeker Sepp ter harte

Op het festival sprak ik met Sepp. Hij kwam naar het festival om nieuwe mensen te ontmoeten die hem kunnen helpen om het basisinkomen in Nederland gerealiseerd te krijgen. Het basisinkomen is voor hem meer dan een droom. Het is een overtuiging. Sepp’s tip om mensen te vinden om jouw droom waar te maken sluit aan bij mijn suggestie: ga naar ontmoetingen (zoals het Lente Kantel Festival), vertel overal je verhaal en durf te vragen.

De eerder genoemde MAEXchange database laat ook contactgegevens zien van mensen die werken aan concrete initiatieven. Benader hen met je concrete vraag, vraag of zij je in contact kunnen brengen met anderen.

Vraag 3: Hoe krijg ik mensen in mijn omgeving zo ver om te kantelen?

Bij deze vraag gaat het echt om het verbinden. Expert Jan Willen van de Groep vatte de vragen aan hem tijdens de speeddate sessies op het festival mooi samen: “Hoe maak ik van iets kleins, iets groots”? Verbinden is daarin de cruciale factor.

Mijn ervaring is dat dit in ieder geval vraagt om gerichte communicatie. Communicatie met mensen die zich nog niet bewust zijn dat zij een rol van betekenis kunnen spelen. Maar hoe bereik je hen en zet je hen aan te bewegen?

Antwoord: lessen uit de sociologie

Een blauwdruk hiervoor bestaat helaas niet. Wel biedt kennis uit de sociologie enig inzicht in stappen die je kunt zetten om je omgeving mee te krijgen. De sociologie leert ons dat de meerderheid van de mensen pas bereid is veranderingen te accepteren en actief wil handelen, wanneer er urgentie wordt ervaren. Dat blijkt in de praktijk inderdaad zo te zijn. Vaak komen mensen in actie wanneer de pijn al wordt ervaren. Bijvoorbeeld wanneer de basisschool gesloten wordt, of de buurtsuper verdwenen is.

De basis van je communicatieverhaal is de korte termijn. Bij het delen van dit verhaal geef je antwoord op de volgende drie vragen:

– Hoe raakt de ontwikkeling die jij ziet op korte termijn het leven van mensen om je heen?

– Hoe verbetert of voorkomt jouw initiatief dit?

– Wat heb je nodig van de mensen om je heen voor jouw initiatief?

De juiste groep aanspreken

Helaas werkt het niet om je verhaal op basis van deze drie vragen direct breed te gaan delen. Niet iedereen is namelijk bereid actief bij te dragen en je wilt een negatief sentiment voorkomen. Een methodiek die veel gebruikt wordt in de marketingwereld biedt houvast om de communicatie gestructureerd aan te pakken. Het gaat om de innovatietheorie van socioloog Rogers.

Elke groep in deze methodiek kan op basis van een normaalverdeling (afbeelding hieronder, Rogers, e.a.) worden opgeknipt in ‘vernieuwers’, ‘vroege aanpassers’, een ‘constructieve zwijgende meerderheid’, een ‘destructieve zwijgende meerderheid’ en ‘klagers’. Het publieke debat en maatschappelijk sentiment wordt gedomineerd door beide eerderheidsgroepen (groepen links en rechts in de afbeelding).

Tijdlijnmodel

Welke wordt gedomineerd, hangt af van de kracht waarmee beide groepen aan de uiteinden spreken. Wanneer de vernieuwers een positief, krachtig verhaal hebben, activeren zij de zwijgende constructieve meerderheid. Een constructieve beweging is dan het resultaat. Wanneer de klagers de luidste stem hebben, activeren zij de zwijgende destructieve meerderheid.

Begin klein en laat vooral anderen jouw verhaal vertellen

Zelf behoor je naar alle waarschijnlijkheid tot de groep van constructieve stakeholders. Om een eerste stap te zetten om de omgeving mee te krijgen, wil je de groep van ‘Vroege aanpassers’ bereiken. Zij zijn de juiste personen die voor draagvlak in je omgeving kunnen zorgen. Door hen enthousiast te maken bereik je de grootste groepen: de Early majority en de Late majority.

Hier is geen ingewikkeld proces voor nodig, maar het vraagt wel om gerichte communicatie. De Vroege aanpassers bereik je via je eigen netwerk (privé en op het werk) en door contacten via initiatiefnemers van lopende burgerinitiatieven. Deel het verhaal dat je hebt gemaakt op basis van de drie vragen hierboven. Doe daarin expliciet de oproep aan geïnteresseerden om zich bij je te melden. Zoek in deze fase nog niet groots de media op. De kans dat je daarmee de klagers activeert is erg groot.

Belangrijk voor het betrekken van de Vroege aanpassers is het zien hoe jouw initiatief of idee hun situatie verbetert. Daarmee wordt de urgentie duidelijk (en vaak ook gewoonweg het eigenbelang).

De Early adapters bereiken op informele wijze de grotere groepen. Simpelweg vaak door er op verjaardagen over te praten, of tijdens vergaderingen of de lunch. Dit kost tijd en het is een proces waar je zelf weinig invloed op kunt uitoefenen. Behalve nogmaals het initiatief onder de aandacht brengen en duidelijk aangeven hoe mensen zich kunnen aansluiten.

Kantelen vraagt geduld, beheersing, fasering, inspiratie en een handelingsperspectief.

Mijn tip aan de organisatie van NLkantelt:

Ben de Startpagina.nl voor de kantelbeweging.

Letterlijk: gebruik jullie website om geïnteresseerden te verbinden door hen te verwijzen naar initiatieven en initiatiefnemers. Zoals Startpagina.nl dit doet: degelijk, overzichtelijk en op onderwerp. Gebruik ook vooral de Maatschappelijke Exchange website voor concrete initiatieven bij geïnteresseerden in de regio zelf.

 Figuurlijk: door te blijven werken aan het verbeteren van de condities waardoor initiatieven kunnen ontstaan en bloeien.